Ο Κωστής Παλαμάς κατάγεται από την μεγάλη μεσολογγίτικη γενιά των Παλαμάδων. Γεννήθηκε στην Πάτρα στις 13 Ιανουαρίου 1859, όπου υπηρετούσε τότε ο πατέρας του ως δικαστικός. Γονείς του ήταν ο Μιχαήλ Παλαμάς και η Πηνελόπη Πεταλά. Αδελφοί του ο Χρήστος και ο Νίκος. Μετά τον εντός δύο μηνών θάνατο των γονέων τους (1864, 1865), ο Κωστής και ο Χρήστος εγκαταστάθηκαν στο Μεσολόγγι (1866), στο σπίτι του θείου τους Δημητρίου Παλαμά, όπου ο Κωστής πέρασε τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια. Ο Νίκος μεγάλωσε σε συγγενείς στην Τεργέστη, όπου και σπούδασε.

Βασικοί χρονικοί δείκτες της ζωής του Ποιητή από την εγκατάστασή του στην Αθήνα το 1875 έως τον θάνατό του το 1943, είναι: Το 1875 ενεγράφη στην Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, αλλά δεν επεράτωσε τις σπουδές του, επειδή πολύ νωρίς διαπίστωσε πως η ποίηση ήταν για εκείνον όχι το πάρεργο, αλλά το μόνο έργο. Το 1880 υπηρέτησε οικειοθελώς στον ελληνικό στρατό. Το 1887 νυμφεύθηκε με την συμπατριώτισσά του Μαρία Βάλβη, με την οποία απέκτησαν τρία παιδιά· την Ναυσικά, τον Λέανδρο και τον Άλκη, ο οποίος πέθανε σε ηλικία τεσσάρων χρόνων. Από το 1897 έως το 1928 υπηρέτησε ως Γεν. Γραμματέας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1926 διορίστηκε αριστίνδην μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και το 1930 εξελέγη Πρόεδρος του ιδρύματος. Πέθανε στις 27 Φεβρουαρίου 1943. Η κηδεία του υπήρξε μία από τις μεγαλύτερες αντικατοχικές εκδηλώσεις, που στερέωσαν την πίστη του ελληνικού λαού για απελευθέρωση.

Όμως, ο Παλαμάς είναι το έργο του και ζωή του η ποίηση. Το 1886 εξέδωσε τα Τραγούδια της Πατρίδος μου, την πρώτη ποιητική συλλογή του, η οποία αποτελεί σπερματική κατάθεση όλων των τόπων της ποίησής του. Η μεταβατική περίοδος της διαμόρφωσής του κλείνει με τον Ύμνο της Αθηνάς (1889) και τα Τα Μάτια της Ψυχής μου (1892. Οι Ίαμβοι και Ανάπαιστοι (1897) σηματοδοτούν την ωριμότητα του Ποιητή. Ακολουθεί ο Τάφος (1898), το μοιρολόϊ του πατέρα – ποιητή για τον  πρόωρο θάνατο του Άλκη. Ο 19ος αιώνας κλείνει με το πολυμερές ποίημα «Οι Χαιρετισμοί της Ηλιογέννητης», το οποίο αποτελεί, μαζί με τα «Κομμάτια από το Τραγούδι του Ήλιου», ύμνο στο φως, στον ζωοδότη ήλιο, στην ελληνική διάφάνεια, και διαλεκτική του φωτός με το σκότος. Αποκορύφωμα της ποιητικής ωριμότητας του Παλαμά αποτελεί η Ασάλευτη Ζωή (1904), η μεστότερη, η πολυφωνικότερη και παντελώς ενορχηστρωμένη συλλογή του. Το χάσμα που άνοιξεν ο σεισμός του 1897 εγεφύρωσεν ο Παλαμάς με τις δύο μεγάλες συνθέσεις· τον Δωδεκάλογο του Γύφτου (1907) και την Φλογέρα του Βασιλιά (1910).  Αυτός αναπτέρωσε τις ελπίδες του λαού. Θ’ ακολουθήσουν πολλές συλλογές από το 1912-1935: Οι Καημοί της Λιμνοθάλασσας, τα Σατιρικά Γυμνάσματα, Η Πολιτεία και η Μοναξιά, Οι Βωμοί, Τα Παράκαιρα, Τα Δεκατετράστιχα, Οι Πεντασύλλαβοι και Τα Παθητικά Κρυφομιλήματα,  Οι Δειλοί και Σκληροί Στίχοι, Ο Κύκλος των Τετραστίχων, τα Περάσματα και Χαιρετισμοί, Οι Νύχτες του Φήμιου. Σε αυτές πρέπει να προστεθούν οι μεταθανάτιες Βραδινή Φωτιά και Πρόσωπα και Μονόλογοι και άλλα 500 και πλέον ποιήματα, τα οποία βρίσκονται τώρα καταχωρισμένα στην νέα πλήρη φιλολογική έκδοση των Απάντων του.

Για το ξεκλείδωμα της ποίησής του αναλαμβάνει ο ίδιος την «ξενάγηση». Η ποίησή του, γράφει, δεν είναι παρὰ περιστατικὰ της ίδιάς του της ζωής. Μάς υποδεικνύει πως Η Ποιητική μου, οι πρόλογοι των ποιητικών συλλογών και πολλά άλλα αυτοσχόλιά του αποτελοῦν το ασφαλέστερο μέσο μελέτης του λυρικού του υποκειμένου. Στην ποίησή του, σημειώνει ο ίδιος, ύμνοι και θρήνοι, ρεμβασμοί καὶ θυμοί, εξομολογήσεις και σκέψεις «χορεύουν κύκλιους χορούς […]. Ὁ λυρισμὸς τοῦ ἐμεῖς, τοῦ ἐγώ, τῶν Ὅλων. Ἡ τριπλὴ τῆς ποιητικῆς μου ὑπόσταση».

Εξίσου σπουδαία με την Ποίησή του είναι και η Κριτική. Η Ποιητική μου, Τα Πρώτα Κριτικά, τα Γράμματα, οι Πεζοί Δρόμοι, τα Σημειώματα στο περιθώριο κ.ά. Η εικόνα αυτή θα ολοκληρωθεί με την έκδοση των δύο χιλιάδων κριτικών άρθρων, ποὺ δημοσίευε δύο καὶ τρεις φορές την εβδομάδα, και παρουσίαζε κάθε νέα κίνηση, νέα ἰδέα, νέο βιβλίο, με αποτέλεσμα να γίνει ο οδηγητής του νέου ελληνισμο’υ για τον συγχρονισμό των βημάτων του με την Ευρώπη. Ο Παλαμάς, βέβαια, ασχολήθηκε με όλα τα είδη του λόγου και κληροδότησε στην νεοελληνική λογοτεχνία σπουδαία έργα, όπως  ο Θάνατος Παλληκαριού (διήγημα), Η Τρισεύγενη (ποιητικό θέατρο), η Ξανατονισμένη Μουσική (λογοτεχνική μετάφραση), η σπουδαία επιστολογραφία του. Όλο αυτό το υλικό ετοιμάζεται και θα περιληφθεί στην νέα σειρά των Απάντων,από την οποία εκδόθηκαν ήδη οι πρώτοι δεκαεπτά τόμοι.

Γενικότερα, η προσφορά του Παλαμά στην νεοελληνική λογοτεχνία και τον πολιτισμό είναι τεράστια. Ο Παλαμάς από τα 20 του χρόνια με μια ομάδα νέων τόλμησε την ρήξη με το παρελθόν και ετέθη επικεφαλής της πρωτοπορίας, στην οποία έμεινε μέχρι τέλους. Η αντίστροφη μέτρηση της κατάλυσης της γλωσσικής διμορφίας αρχίζει από τον Παλαμά. Το δράμα που παιζόταν για είκοσι αιώνες σε βάρος του ελληνικού πολιτισμού, τότε βρίσκει την λύση του. Ο Παλαμάς θεμελίωσε κ’ ελάξευσε την γλώσσα της νεότερης ποίησης. Ως πατέρας πλέον δίνει στην γενιά των νέων ποιητών την σκυτάλη για την συνέχεια. Η σύγχρονη ποίησή του και οι μεταγενέστερες μείζονες εκδοχές της (Βάρναλης, Σικελιανός, Σεφέρης, Ελύτης, Ρίτσος, Βρεττάκος, Εμπειρίκος), «μετέλαβαν» από την πλούσια τράπεζά του.

Εν ολίγοις, ο Παλαμάς υπήρξεν ο πατέρας της νεώτερης ποίησης, όπως τον ονόμασεν ο Βάρναλης και, όπως προέβλεψεν ο ίδιος, όταν πέθανεν ο Ποιητής, όσο θα περνάει ο καιρός το έργο του Παλαμά θα κερδίζει συνεχώς, πράγμα που βλέπουμε να συμβαίνει ολοένα κάθε μέρα.